16. Representatie

Wie bepaalt ons beeld van ‘de architect’? Wie zien we op bureaus en aan de leiding van bureaus, in de architectuurcultuur op podia en in publicaties? Op beeldbepalende posities zoals de bouwmeesterschappen? In de lesstof op opleidingen en in de canon? [13] Representatie is belangrijk om de weg te bereiden voor de jonge generatie. Om te zorgen dat ze zich thuisvoelen en te tonen dat deze rollen ook voor hen zijn weggelegd.

Projecten als Wiki Women Design van het Vlaams Architectuurinstituut 82 werken aan het vervolledigen van de architectuurgeschiedenis. Zodat de genegeerde vrouwen en andere minderheden opnieuw een plek krijgen. Dit soort projecten vergroten de aandacht voor het gebrek aan diversiteit in de architectuursector. Maar toch blijft het beeld van de architect in Vlaanderen nog vooral wit en mannelijk.

We willen de mythe van de architect als individueel genie niet blijven reproduceren [10], dus is aandacht voor een zekere gelaagdheid van representatie van belang. Wie hoort erbij en wie niet? Wie worden gezien als deel van de architectuur, welke andere rollen hebben impact? Ook door aandacht te hebben voor collectieven en samenwerkingen in plaats van de nadruk te leggen op individuen, vergroot de inclusiviteit van representatie. Specifieke aandacht voor vrouwen en voor mensen uit minderheidsgroepen in de sector geeft ons de mogelijkheid de balans recht te trekken.

Jaren geleden schreef Dorte Mandrup 83 ‘I’m not a female architect. I’m an architect’ als kritiek op die specifieke lijstjes en aandacht voor vrouwelijke architecten. 84 Een quote die nog vaak gebruikt wordt in het debat rond gendergelijkheid in de architectuur. Maar Mandrup denkt er inmiddels zelf anders over. In de expo ‘Women in Architecture’ (2022) in het Danish Architecture Center vertelt ze in een video dat ze inmiddels de noodzaak van aandacht voor gendergelijkheid inziet, omdat in architectenbureaus nog steeds weinig vrouwen op bepalende posities zitten, en geeft ze scherpe kritiek op de sector in Denemarken. Ze houdt nu een pleidooi voor quota en noemt het enkel kunnen vinden van de geschikte man voor een vacature “een construct”: “Als je de geschikte vrouwen niet vindt, dan heb je het verkeerde netwerk.” Ook hekelt ze het “hero complex” van sommige mannelijke collega’s. “Het is sexier om over hyperloops te praten, dan bij te dragen aan het oplossen van echte problemen.”

Dat onderstreept ineens dat representatie alleen niet volstaat. Een feministisch bewustzijn blijft essentieel. [3] “Representation is a potential, not a promise.” 85