20. Architectuur, feminisme en politiek

In de hedendaagse architectuurwereld toont inclusie zich in vele vormen. Feministische initiatieven die aansluiting zoeken bij collectieven zoals Matrix [32] uit de jaren 1980 pleiten voor radicale hervormingen. De rol van de architect wordt door nieuwe praktijken en organisatievormen in vraag gesteld, en er wordt nagedacht over de lokale verankering van complexe sociale programma’s. Door de inclusieve aanpak en het alternatief ontwerpproces dragen projecten en praktijken zo een impliciete of expliciete politieke boodschap uit.

In het nummer (Re)politicize! van het architectuurtijdschrift A+ stelt toenmalig hoofdredacteur Pieter T’Jonck dat er weinig over de politieke dimensie van architectuur wordt gesproken. 99 Architect Wim Cuyvers merkt verderop in het nummer bovendien op dat “architectuur die werkt vanuit of voor een politiek alternatief wordt aanzien als politiek, terwijl architectuur die werkt voor de macht – voor het door de meerderheid aanvaarde centrum – aanzien wordt als niet-politiek.” 100 Het bevragen van de positie van onderbelichte individuen, groepen en voorzieningen in de samenleving, het herevalueren van de rol van gebruikers in het ontwerpproces en het herijken van de functie van de architect leiden echter onvermijdelijk tot een activistische ontwerppraktijk.

Setareh Noorani 101 maakt de analyse dat “architectonisch werk inherent politiek, gendergebonden en niet-autonoom [is].” 102 De slogan “the personal is political”, die in de late jaren 1960 opdook en die aankaart dat de persoonlijke ervaring van vrouwen onlosmakelijk verbonden is met een politiek van uitsluiting, blijft actueel. Het herstellen van het evenwicht, waarbij vrouwen, personen van kleur en andere ondergerepresenteerde actoren en groepen een stem krijgen in het debat en de gedeelde geschiedenis van de discipline, is een opgave voor de sector. Zelfhistorisering speelt een cruciale rol bij het realiseren van een meer inclusieve toekomst. Tijdens de PAF boekenclubs kwamen daarom teksten aan bod die de strijd voor meerstemmigheid in de sector kunnen inspireren. 103