26. Samenwerking

Het aangaan van samenwerkingen is een feministische strategie die we vaak zien in de architectuurgeschiedenis. “Om het stigma te omzeilen, werkten veel van de vrouwen die in Nederland in de architectuur werkzaam waren op de een of andere manier samen met mannelijke tegenhangers (echtgenoten, broers en vaders).” 146 Maar vrouwen gingen zich ook onder elkaar verenigen in netwerken en collectieven. “Samenwerking betekende: betere kansen op het vinden van ondersteunende netwerken, ‘belangenbehartiging’, het gezamenlijk aanpakken van ongelijkheid en toegang tot beleidsmakers.” 147

Kijken naar processen en samenwerkingen, in plaats van naar enkel het gebouwde resultaat, is een meer accurate afspiegeling van de architectuurpraktijk en zorgt dat we allerlei mensen en bijdragen niet over het hoofd zien. Hilde Heynen 148 hekelt hoe het individueel auteurschap het denken in de architectuurwereld blijft beïnvloeden, “whereas architecture in fact comes forth from the joint efforts of a large group of people – the designer architect, the project architect, the engineers, the construction site overseer, the contractor, the workers, the clients, the users – many awards, including the Pritzker Prize, honour individual authorship, assuming that the qualities of the work can be hailed back to the creativity of the one person behind it.” 149

Setareh Noorani 150 schrijft over deze verbrede kijk op het vak: “De deconstructie van het handelend individu stelt ons in staat om in het beroep en in de archieven plaats te maken voor ‘oppositionele vormen van representatie of proces’ en voor bewijzen van het bestaan van ondersteunende netwerken en arbeid van gemarginaliseerde subjecten die voorheen niet centraal stonden.” 151

Voor het feministisch collectief Matrix was samenwerking een belangrijke pijler; samenwerking met elkaar als ontwerpers, en met de vrouwen waarvoor het collectief werkte. [32] “Women working in Matrix have been attempting to develop a way of designing buildings together, which values women’s involvement in all the stages of the evolution of a building. […] Working and making decisions collectively has developed our confidence and ability to pursue and articulate elusive ideas.” 152 Matrix vatte architectuur op als langdurige, complexe processen waarin relaties en gebeurtenissen een plek krijgen. Door op die manier naar architectuur te kijken, en minder naar enkel het eindresultaat, komen de ondersteunende netwerken en arbeid van veel meer mensen in beeld. Door op die manier aan architectuur te doen, is er meer ruimte voor tragere, diepgaande processen met verbinding en betrokkenheid van diverse actoren.

Het zoeken naar samenwerking en collectiviteit is een strategie die tegenwicht kan bieden aan de competitieve cultuur in de architectuursector. [6] Ook PAF probeert bij te dragen aan het opbouwen van een community en netwerk waarin vrouwen, en iedereen die zich betrokken voelt, elkaar kunnen vinden en ervaringen kunnen uitwisselen.