27. Twijfel en zelfvertrouwen

Heel wat jonge vrouwen deelden tijdens de gesprekken bij PAF hun ervaringen in de architectuurpraktijk. Vaak zijn ze zoekend naar de positie die ze willen innemen in het vak. Ze voelen zich gewrongen tussen (maatschappelijke) verwachtingen, een werkcultuur waar ze zich niet altijd in thuis voelen, en dikwijls ook een persoonlijk engagement om vanuit sociale waarden te willen werken.

Vanaf 35 jaar neemt het percentage vrouwelijke architecten in Vlaanderen sterk af, maar tot die leeftijd zijn de vrouwen inmiddels in de meerderheid. 153 Juist bij deze jonge groep ligt een belangrijke sleutel tot verandering om van binnenuit de architectuurpraktijk diverser en inclusiever te maken. Maar uit de gesprekken blijkt dat veel jonge vrouwen onzeker zijn en zij regelmatig vastlopen in het bestaande systeem. Het is een maatschappelijk thema: het patriarchale systeem geeft meisjes en vrouwen, vaak onbewust, boodschappen en verwachtingen mee, die onzekerheid in de hand spelen. “There is virtually no area of life in which a casual come as you are attitude applies for young women.” 154

Let wel, onzekerheid, bescheidenheid en twijfel zijn geen slechte eigenschappen. Zeker in een ontwerpproces kunnen ze een goede raadgever zijn om zorgvuldig te werk te gaan en ruimte te laten voor uiteenlopende stemmen. De werkcultuur is hier helaas vaak niet op ingericht. In onder andere sollicitatie- en selectietrajecten zouden we daar veel meer rekening mee mogen houden. Zoals Lara Schrijver 155 zegt: “We moeten de zachtere stemmen in architectuur versterken, en wegblijven van de cultuur van rivaliteit, waarbij er enkel winnaars en verliezers zijn.” 156 Een andere deelnemer van PAF formuleert het als volgt: “We moeten ruimte maken voor verschillende ‘temperamenten’ aan de tafel, niet enkel voor degenen die ze luidkeels opeist.” 157 Fix the system, not the women. 158

Maar we moeten wel manoeuvreren in die omgeving. Daarbij kan het enorm fijn zijn om bewust aan je zelfvertrouwen te werken waardoor je je sterker voelt om je eigen pad uit te stippelen, los van verwachtingen van buitenaf. Feministische theorie kan je hierbij een denkkader bieden, en het opzoeken van een community kan helpen voor herkenning, aanmoediging en tips, net als mentoring en coaching daarbij kunnen helpen.

Oana Bogdan 159 schrijft: “Looking back, I wish I had sought guidance from experienced women earlier in my career. They would have assured me that my struggles weren’t due to incompetence but to the maledominated nature of architecture. They would have encouraged me to embrace both my femininity and my role as an architect.” 160

Zelfreflectie en persoonlijke ontwikkeling zijn niet egoïstisch of oppervlakkig, maar kunnen je helpen uit te groeien tot de persoon die mee het verschil kan maken. Ze helpen je het vertrouwen opbouwen dat je goed bent zoals je bent.

Karin Hartmann 161 schrijft in haar persoonlijke brief aan jonge architecten: “How well do you know yourself? Take a look. Who are you right now? Where do you live and why? What does a good life mean to you? It’s about self-love. I don’t expect you to become just anyone. An architectural personality. Someone who follows through. I believe that you are someone and always have been. People may come and want to make something of you. Maybe they see potential in you. Or maybe they don’t. They think you’re not a good fit. When this happens, you can be sure you’re just right.”