32. Feministisch collectief Matrix

In de jaren 1980 was Matrix wereldwijd een van de eerste ontwerppraktijken die focusten op gender in de gebouwde omgeving. In 1984 publiceerde het collectief het boek Making Space. Women and the Man-Made Environment, dat door zijn grote actualiteitswaarde in 2022 herdrukt werd. Tijdens de lezing voor PAF toonde Jos Boys 178 een zwaar gehavend exemplaar van Making Space uit de bibliotheek en besloot: “a book with markings all over shows the glory of something that has really been read”. 179 In een open access-archief deelt het collectief ideeën en ontwerpen met een nieuwe generatie. 180

Een van de aanleidingen voor het boek was het stereotiepe vrouwbeeld in de maatschappij. Bij kraakbewegingen, lesbische collectieven, protestbewegingen en vakbonden die hervormingen in de architectuursector aankaartten, vonden ze medestanders om het vastgeroeste beeld aan het wankelen te brengen. Om de discrepantie tussen mannelijke ontwerpers en vrouwelijke gebruikers te onderzoeken, ging Matrix met vrouwen in gesprek over de relatie tussen ontwerpen en bouwen, de architectuuropleiding en de rol van vrouwen in het bouwproces.

Matrix realiseerde ook gebouwen in nauwe samenwerking met opdrachtgevers. Om een oud badhuis om te vormen tot het Dalston Children’s Center, maakte het collectief maquettes op grote schaal, waarin lokale gemeenschappen zelf konden experimenteren met de onderdelen van het gebouw, om de impact van de ruimtelijke ingrepen zo aanschouwelijk mogelijk te maken. Het Jagonari Asian Women’s Centre in Londen benaderde Matrix nadat de mannelijke architect ontslagen was. Matrix ging in gesprek met de opdrachtgevers en maakte een ontwerp waarmee ze hun inlevingsvermogen, hun wil om participatief te werken en hun zorg voor de gebruikers toonden. Hoewel deze benadering in de jaren 1980 erg uitzonderlijk was, verbaast het Boys dat veel architecten hun methodes vandaag nog steeds als radicaal beschouwen. 181

Tijdens de PAF boekenclub over Making space: Women and the Man-Made Environment kwam de verhouding tussen de architect als probleemoplosser en als kritisch bevrager van de sociale en politieke context ter sprake. [9] Volgens Jos Boys bestaat er een verwachtingspatroon dat voorschrijft dat je als ontwerper autonoom aan de slag gaat, oplossingsgericht, ondernemend en vastberaden bent, en dat je op elk uur van de dag obsessief moet kunnen werken om kwaliteit te leveren. Deze verwachting  resulteert in een problematische werkcultuur, waarin nauwelijks tijd wordt genomen om na te denken over de diverse noden in de sector en de samenleving. Volgens Boys zitten we vast in een onhoudbaar systeem, dat we radicaal moeten veranderen. Matrix legt een sterke focus op samenwerkingen met verschillende actoren om zo te bouwen aan tragere, diepgaandere processen in de architectuur. [26]