33. Voortbouwen op en toeschrijven aan

“Citations can be feminist bricks: they are the materials through which, from which, we create our dwellings. My citation policy has affected the kind of house I have built.” 182

Sara Ahmed 183 denkt bewust na over wie ze citeert en naar wie ze refereert in haar teksten. Ze kiest ervoor om in haar boek Living a Feminist Life geen ‘white men’ te citeren, maar vooral minder gehoorde stemmen: “Instead, I cite those who have contributed to the intellectual genealogy of feminism and antiracism, including work that has been too quickly (in my view) cast aside or left behind, work that lays out other paths, paths we can call desire lines, created by not following the official paths laid out by disciplines. These paths might have become fainter from not being travelled upon; so we might work harder to find them; we might be wilful just to keep them going by not going the way we have been directed.” 184

Karin Hartmann 185 legt de link naar hoe in de architectuur referenties een belangrijke rol spelen: “Reciprocal citation and mutual referencing, especially in architectural terms, are an immanent part of building history. This could be a further reason why a structural imbalance developed in the first place, and why it continues to manifest in the insufficient perception of the female legacy to this day.” 186 Verderop vervolgt ze: “In the long term, the reappraisal of the history of architecture can have no lesser goal than a re-canonization in which the erasure of works by women architects from history is identified and reviewed in favor of a new, contemporary, and intersectional approach.” 187

Dat het vervolledigen van de canon met meer diverse perspectieven en referenties nog zeer nodig is, hoorden we tijdens de PAF gespreksavond over de opleiding. 188 Gelukkig zijn er steeds meer projecten en publicaties die de leemtes opvullen. Zo deed het Vlaams Architectuurinstituut met Wiki Women Design een vrij letterlijke inhaalslag van het schrijven van biografieën op Wikipedia, en Setareh Noorani 189 vertelde over het project Collecting Otherwise van het Nieuwe Instituut, dat ook de manieren van archiveren bevraagt. 190 Maar er zijn ook persoonlijke initiatieven, zoals Sarah Poot 191 die vertelde dat ze als ontwerpdocent jaarlijks vijf projecten van vrouwelijke architecten toevoegt aan de eens volledig mannelijke referentielijst. 192

Het snelste gaan we vooruit als we de namen, kennis en informatie met elkaar delen. Net als beleidsstrategieën en tactieken om meer gelijkwaardigheid te creëren trouwens. Het voortbouwen op elkaars werk is een tactiek. Dat geeft ook Parlour mee, een Australische organisatie die werkt rond gender en architectuur: “Don’t reinvent the wheel (build on the work of others).” 193 Ze brengen dit zelf in de praktijk. De ‘Guides to Equitable Practice’ die ze in Australië mee samenstelden, zijn inmiddels grotendeels overgenomen door de American Institute of Architects. 194

Bij het voortbouwen op elkaars ideeën is het belangrijk dat we juist en volledig citeren en de namen vermelden van iedereen die een wezenlijk deel heeft gehad aan het idee of werk, zodat we de mechanismen van ‘uitwissen’ en ‘vergeten’ onschadelijk maken. Zoals Adeola Enigbokan 195 tijdens haar lezing bij PAF zei: “Proper attribution is a very feminist practice.” 196